Toprak horizonları

Horizon, kelime anlamı olarak toprağı meydana getiren katmanlara horizon adı verilir. Toprak profiline yüzeyden alta doğru bakıldığında toprağın renk, yapı ve bünye gibi fiziksel özellikleri ile asitlik, besin kapasitesi gibi kimyasal özelliklerinin değiştiği görülür. Toprak profilinde görülen bu değişme ve horizonlaşma durumuna bağlı olarak sınıflandırılmaktadır.^[1]

Eğer erozyonun toprağı sahadan hızlı bir şekilde kaldırmaması koşuluyla, ayrışma bir toprak içinde bir dizi Toprak horizon çizgisine yol açar. Toprak horizonları birdenbire birinden diğerine derecelendirilebilir veya ayırt edilmesi zor olabilir. Horizon, aşağıdaki görüntülerin herhangi birinde veya tamamında farklılık gösterebilir:

1. Ana malzemenin kırılma derecesi
2. Organik malzemelerin içeriği ve karakteri
3. İkincil mineral türleri ve miktarları
4. pH
5. Partikül boyutu dağılımı

Toprak horizonları genetik gelişme ve ana materyalden meydana gelen sapmalar (farklılıklar)’ı belirten O, A, E*, B, C, R, harfleri ile gösterilir.^[2]

Organik maddeyi kapsayan üst horizon olup, burada çeşitli derecede ayrışmış organik madde ve humus yer alır. Bu horizon, sadece nemli soğuk bölgelerdeki topraklarda bitkilerden dökülen organik artıkların yeterince ayrışmamasından dolayı oluşur. Sıcak nemli bölgede, toprağa dökülen organik madde kısa süre içerisinde ayrıştığından organik horizon bulunmaz.

Mineral toprak tabakasının en üst katı veya O horizonunun altında olup organik maddenin karıştığı ve bu nedenle de genellikle koyu renkli olduğu toprağın yıkanma horizonudur. Yıkanmaya bağlı olarak horizondan kil gibi ince unsurlu maddeler ile bitki besin maddelerinin bir kısmı taşınmıştır. Organik maddenin etkisinden dolayı genellikle taneli yapı gösterir. Soğuk nemli bölgelerde A horizonu aşırı derecede yıkanmaya uğradığı için genellikle boz renkli ve silis bakımından zengindir. Yarı kurak –yarı nemli bölgelerde koyu renklidir. Bu horizon; A1, A2 ve A3 rumuzları ile ifade edilen alt horizonlara ayrılır. A1 organik maddenin en fazla bulunduğu horizondur, A2 yıkanmanın en fazla olduğu ve dolayısıyla A horizonunun özelliğini en iyi yansıtan orta kattır. A3 ise A horizonu ile B horizonu arasındaki geçiş horizonudur.

Silikat killeri, Fe, Al, OM ve bunların farklı kombinasyonlar şeklinde taşınmalarının esas görünüm olduğu mineral horizonlardır. Altındaki B horizonundan ve üstündeki A horizonundan daha açık renktir.

A horizonundan yıkanan alkalı madde, killer ve çeşitli oksitlerin biriktiği horizondur. Genellikle açık renklidir, kil birikiminden dolayı da ağır bünyeli blok ve kaba blok yapı gösterir. Yarı kurak bölgelerde bu horizonun altında beyaz renkli olan kireç lekeleri yer alır. A horizonuna göre asitlik düşüktür. Kendi arasında B1, B2 ve B3 harfleri ile alt horizonlara ayrılır. B1, A ve B horizonları arasındaki geçiş horizonudur, B2 birikmenin hakim olduğu horizondur, B3 ise C horizonu ile B horizonu arasındaki geçiş katıdır.

Ana materyalin ayrıştığı bir horizondur. Ana materyalin özelliğini iyi şekilde yansıtır. Yumuşak ana materyaller üzerinde birkaç cm ve daha fazla kalınlıktayken sert kayalar üzerinde son derece sığdır.

Ana materyalin bulunduğu kattır. Ağaçların derine giden kökleri buradan besinleri alırlar.

Ana horizonlar O, A, B, C ve R büyük harfleriyle gösterilir. Farklı horizonlar türlerinin baskın özelliklerini belirtmek için ana horizon işaretlerinden sonra alt semboller sonek olarak kullanılır.