Müstazhir

Mustazhir veya Ebû el-Abbas "Mustazhir Billâh" Tam Adı: Ebû el-Abbâs "Mustazhir Billah" 'Ahmad bin 'Abdullah el-Muktadî (Arapça: أبو العباس "المستظهر بالله" أحمد بن عبد الله المقتدي ; abū al-ʿabbās "al-mustẓhir bi-llāh" ʾaḥmad bin ʿabd allāh al-muktadī) (d. 1078 – ö. 6 Ağustos 1118) 1094–1118 döneminde hüküm süren Bağdad Abbâsî Hâlifelerinin yirmisekizincisidir.

Mustazhir, babası Muktadî 1094'te ölünce yerine halife oldu. Yirmi-dört yıl süren halifeliği döneminde, Bağdad ve etrafındaki Irak bölgelerinde ortaya çıkan halk ayaklanmalarına ve Birinci Haçlı Seferi Hristiyan Frank Haçlı ordularının Suriye ve Filistin'e girmelerine ve Büyük Selçuklu Devleti'nin siyasi bir keşmekeşe girmesine rağmen, Halife Mustazhir politik bakımdan hep silik kaldı.

Birinci Haçlı Seferi Hristiyan Frank Haçlı orduları için başarılı olarak sonuçlandı ve Doğu Akdeniz kıyıları; Urfa ve civarı ve kuşatmadan sonra Antakya Haçlıların eline geçti ve buraları yeni kurulan Haçlı Frank devletleri eline geçti. Haçlılar ordusunun yolu üzerinde ve yakınlarında yaşayan Müslüman halk büyük zorluklar çekmişti. Bütün bunlar olurken bunlardan etkilen Müslüman halk Halife'den destek ve yardım beklemekteydi. Antakya'nın Haçlılar tarafından alınmasından sonra Şam Selçuklu Sultani Dukak ve sonra Halep Selçuklu Sultan'ı Rıdvan'ın topladığı ve Musul Atabeyi Kerboğa'nın komuta ettiği orduya başta maneviyat sağlamak için Halife de iştirak etmişti. Ama sonradan Selçuklular işi ciddiye almayıp ordudan ayrıldılar ve Kerboğa Antakya önünde yenildi ve Musul'a geri döndü. Suriye'de ilerleyen Haçlı ordusu 1094'te bir kuşatmadan sonra 1099'da Kudüs'ü eline geçirdi ve büyük bir katliam uygulamışlardı. Buralarda Frank asıllı Haçlı Kutsal Kudüs Krallığı devleti kuruldu. Özellikle Kudüs'te Müslümanlarca kutsal sayılan Mescid-i Aksa'nın Hristiyan eline geçip Kiliseye dönüştürülmesi birçok Müslüman'ın Bağdat'a gidip halifeden şahsen destek verme isteklerini ortaya çıkardı. Fakat Kudüs ve Filistin Şii olan Fatımiler'in güç alanına girmekteydi ve bu istekler halife Mustazhir'in hiçbir uygun politik tedbir almasına kaynak olmadı.

Birinci Haçlı Seferi'ne ek olan seferlerden "Toulouse'lu IV. Raymond'un hiç beklenmedik bir şekilde Niksar ve Tokat'a doğru yürüyüp Bağdat'ı ele geçirme hedefi bulunması, rasyonel olarak Halife'yi telaşlandırıp çok aktif bir politika uygulamaya zorlayacağı beklenmekteydi. Fakat Mustazhir saltanatına gelen bu direkt tehlike karşısında bile politika bakımından pasif kalmayı tercih etti. Sonunda I. Kılıç Arslan bu tehlikeli bu ek Haçlı ordusunu Merzifon'da yapılan bir muharebede yenik düşürüp tamamıyla imha etti ve halifeye karşı tehlike böylece ortadan kalktı.

Bundan sonra halifeliği 1055'ten itibaren koruyan Büyük Selçuklu Devleti bir anarşik keşmekeş içine girdi. 1099-1101 döneminde Sultanlık için Sultan Berkyaruk döneminde Sultan Muhammet Tapar, sonra oğlu Sultan II. Mahmut ve Sultan Ahmed Sencer arasında taht kavgası başladı. Sultan Beryaruk sonunda ülkeyi Sultan II. Mahmut ile Sultan Ahmed Sencer arasında paylaştırmak zorunda kaldı. 1105'te Sultan Berkyaruk'in veremden ölmesi bu keşmekeşi bitirmedi. Bu dönemde Selçuklular kendi aralarında mücadele ederken, halife Mustazhir Bağdad'daki Abbasi halifelerinin 1055'ten beridir Selçuklulara karşı olan bağımlılığından bir nebze kurtulmuş oldu.

• Abbasi Halifeleri soyağacı ve listeleri

• Üçok, Bahriye (1979) İslam Tarihi Emeviler-Abbasiler, Devlet Kitapları, Ankara: Milli Eğitim Basımevi (1.Basım:1968)
• Muir, William (1924), The Caliphate; Its Rise, Decline and Fall From Original Sources, Edinburgh, John Grant (Yeni baskı (2012) Ulan Press) Bölüm 75. Websitesi: http://www.answering-islam.org/Books/Muir/Caliphate/ındex.htm^{[ölü/kırık bağlantı]} (İngilizce) (Erişim tarihi: 25.4.2013)