Evlilik öncesi soyadı

Evlilik öncesi soyadı veya kızlık soyadı, kadınlarda soyadının, evlenmeden önce ailesinden kalan soyadını tanımlayan ifade. Bazı ülkelerde kadınlar evlenmeden önce ailesinden aldığı soyadı taşımakta, evlendikten sonra ise evlendiği erkeğin ailesinden taşıdığı yeni soyadı almaktadırlar. Bazı ülkelerde ise kadınlar istediği soyadı taşıyabilmektedir.

Tarihte insanların birbirinden ayırt edilmesini sağlamak için öz ad ile birlikte ikincil bir ad kullanılmıştır. Bu ikincil adlar: kişinin dış görünüşü, mensup olduğu kökeni, mesleği veya yaşadığı yer gibi nitelemeler olmuştur. Zaman içerisinde ikincil adlar öz adlar ile kullanılmaya başlamıştır. Geçmiş dönemlerde kadınlarda soyadı kullanımı kısıtlı olmuştur. Kadınlarda soyadı kullanımı genelde ataya, babaya veya eşe bağlı olarak değiştiği gözlemlenmiştir. 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ırk, dil, din ve cinsiyete dayalı her türlü ayrımcılığa karşı önemli adımlar atılmıştır. Bu adımlar kadınlarda soyadı kullanımı için olumlu etki yapmıştır. Bu yüzyıldan sonra "evlenen kadın kocanın, doğan çocuk ise babanın soyadını kullanır" görüşü hakim olmuştur. Fakat daha sonraları çağdaş hukuk sisteminde olan değişimler ve değişen dünya görüşleri sonucunda kadının soyadı kullanımında daha modern düzenlemeler yapılmıştır. Günümüzde genel olarak kadınlar eşinin soyadını almaktadır, bazı ülkelerde ise bu durum isteğe bağlı olarak evlilik öncesi soyadı kullanma hakkı şeklindedir.^[1]

Türkiye'de 1926 yılında yürürlüğe giren Türk Kanunu Medenisi'ne ve 2001 yılında çıkarılan Türk Medeni Kanunu'na göre evlenen kadınlar, eşlerinin soy ismini almak zorunda kalırken, 2014 yılında yapılan değişiklikle birlikte doğum soyadları talebe göre kullanılabilmektedir.^[2] Anayasa Mahkemesi 2014 yılında evli kadınların evlenmeden önceki soyadlarını kullanamamasının insan haklarının ihlali olduğuna karar vermiştir.^[3]