Komünist parti
| Makale serilerinden |
 |
Komünist parti, işçi sınıfının önderliğinde üretim araçlarının mülkiyetinin kolektifleştirilmesini hedefleyen ve tüm dünyada herkesten yeteneğine göre, herkese ihtiyacı kadar ilkesi doğrultusunda sınıfsız, sınırsız ve sömürüsüz bir dünya kurmayı amaçlayan yasal veya yasa dışı olarak örgütlenen, silahlı kanadı da bulunabilen siyasi parti.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]19. yüzyılda kapitalist ekonomik ve toplumsal sisteminin yetkinleşmesiyle beraber önem kazanan ve sayısı artan işçi sınıfı iş hayatında giderek önemli bir bileşen olmaya başlar. İşçi sınıfının kapitalist ekonomik sistemdeki yerini ilk kez kapsamlı bir şekilde inceleyen kuramcılar Karl Marx ve Friedrich Engels kapitalist toplumun içinde meydana gelen ve gelişen işçi sınıfının kapitalist üretim ilişkilerinden ötürü emeğine el konduğu sonuca varırlar. Kapitalizmin meydana getirdiği bu toplumsal sınıf ayrımını ve emek sömürüsünü ortadan kaldırmak için yine bu kuramcılar 1848 yılında Komünist Parti Manifestosunu kaleme alırlar. Manifestoda işçi sınıfının örgütlenerek üretim araçlarına el koyması ve toplumda sınıflı yapıyı ortadan kaldırması öngörülmektedir.
Birinci ve İkinci Enternasyonal
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu dönemde özellikle Avrupa'da işçi sınıfı ağırlıklı ayaklanmalar ve isyanlar yaşanmaktadır. Sosyalistlerin örgütlenmeleri 1848 Devrimlerinin başarısız olmasından sonra ilk kez uluslararası bir örgüt yapısını 1866 yılında I. Enternasyonal ile alacaktır. Ancak bu örgütsel yapı uzun ömürlü olmayacaktır. 1871 yılındaki Paris Komününün başarısız olmasından ancak yıllar sonra 1889'da II. Enternasyonal toplanabilecektir. Özellikle Alman Sosyal Demokrat Partisinin liderliğinden büyüyen II. Enternasyonal partileri, 1914 yılındaki I. Dünya Savaşında kurdukları uluslararası örgütün varlığına rağmen kendi savaş yanlısı hükûmetlerini destekleyince II. Enternasyonal fiilen çöker.
Lenin ve Üçüncü Enternasyonal
[değiştir | kaynağı değiştir]Marx ve Engels'den sonra komünist ideolojinin en önemli ismi olan Vladimir İlyiç Ulyanov Lenin önderliğinde örgütlenen Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi (RSDİP) Bolşevik kanadı Avrupa'daki örnekleri kadar olmasa da gelişken bir komünist partisidir. Bolşeviklerin uluslararası sahneye çıkmaları ve bu arenada liderlik konumuna geçmeleri 1917 yılında başarılan Ekim Devrimi ile olur. İktidarı alan Lenin önderliğindeki Bolşevikler sosyalist iktidarın alındığı uzun soluklu ilk deneme olur. Bu dönemde uluslararası alandaki örgütlenmeyi elden geçiren Bolşevikler III. Enternasyonal veya Komintern'i meydana getirirler.
II. Dünya Savaşı ve sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu yapı II. Dünya Savaşı sırasında lağvedilecektir. Soğuk Savaş döneminde ise uluslararası bir örgütlenmenin yerine sosyalist blok ülkeleri arasında savunma alanında işbirliğini öngören Varşova Paktı oluşturulmuştur. Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra II. Enternasyonal, sosyal demokrat partilerin birleşimiyle yeniden canlandırılsa da komünist ideolojiyle bir bağı bulunmamaktadır.
İdeolojisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Komünist partinin temel ideolojisi marksizmdir. Özellikle Bolşeviklerin iktidara gelmesinden sonra Lenin'in marksizme kuramsal olarak getirdiği katkılar leninizm olarak adlandırılacak ve komünist partilerce benimsenecektir. Leninizm, marksizmin 20. yüzyıl için yorumlanması ve iktidarın alınabilmesi için örgütlenme formuna dair katkıları içerir. 1949 yılında Çin Komünist Partisinin iktidarı almasından sonra parti genel sekreteri Mao'nun öğretileri de bazı komünist partilerince benimsenecek ve maoist ideoloji bölgesel komünist partilerinde etkin olacaktır.
Örgütsel yapısı
[değiştir | kaynağı değiştir]Komünist partilerinde genellikle en yetkili yönetim parti kongresidir. Kongreler arasında yönetim Politbürodadır. Politbüro üyeleri Merkez Komite üyeleri arasından belirli aralıklarla seçilir. Merkez Komite ise ülke çapındaki örgüt yöneticilerinin katıldıkları kongrelerde belirlenir.
Uluslararası yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Komünist partilerin uluslararası örgütlenmesi özellikle Bolşeviklerin iktidarda bulundukları dönemde etkili olmuş ve Sovyetler Birliğinin uluslararası arenadaki siyasi hattı kardeş komünist partiler tarafından en öncelikli gündem olarak belirlenmiştir.[1] Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra iktidarda az sayıda da olsa komünist parti olsa da bunlar arasında önceki örnekler ekseninde bir örgütlülük bulunmamaktadır.
İktidardaki komünist partiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Çin Komünist Partisi
Küba Komünist Partisi
Laos Komünist Partisi
Kore İşçi Partisi
Vietnam Komünist Partisi
Koalisyon hükümetinde yer alan komünist partiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Güney Afrika Komünist Partisi
Brezilya Komünist Partisi
Bulgaristan Komünist Partisi
Emekçi Halkın İlerici Partisi
Moldova Komünist Partisi
Nepal Komünist Partisi (Maoist)
Sri Lanka Komünist Partisi
Suriye Komünist Partisi
Uruguay Komünist Partisi
Venezuela Komünist Partisi
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Bu durum Sovyetler Birliği Komünist Partisi tarafından anlaşılır olmakla birlikte, temel amacı bulunduğu ülkede sosyalist devrim yapmak olan komünist partilerin bu amacı erteleyecek kimi siyasi açılımları yapmak durumunda kalması önemli bir açmaz olmuştur.
