Bakü Uyezdi
| Bakü Uyezdi Бакинский уезд | |
|---|---|
Bakü Uyezdi'nin arması | |
 | |
| Kuruluşu | 1840 |
| Kaldırılışı | 1929 |
| Ülke | Rus İmparatorluğu |
| Siyasi durumu | Uyezd |
| Bölge | Kafkasya |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 4.200 km² |
| Nüfus (1926) | |
| • Toplam | 527.220[1] |
| • Yoğunluk | 125.53 kişi/km²/km² |
Bakü Uyezdi (Rusça: Бакинский уезд, Azerice: Bakı qəzası) 1929 yılına kadar Bakü Guberniyası, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti ve Azerbaycan SSR bünyesinde idari bir birimdi. Doğusunda Hazar Denizi, batıda Şamahı Uyezd, kuzeyde Kuba Uyezd, güneyde Lenkeran Uyezdi ile çevriliydi.[2] Uyezdin idare merkezi Bakü idi.[3]
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Bakü Hanlığı'nın 1806'da Rus İmparatorluğu tarafından ele geçirilmesinden sonra hanlık kaldırılarak Rus İmparatorluğu'nun bir eyaleti haline getirildi. 19 Nisan 1840 tarihli bir idari reformla Bakü Uyezdi kuruldu ve Kaspi Oblastı'nın bir parçası olarak yerini aldı. Çar I. Nikolay 14 Aralık 1846 kararnamesiyle Bakü Uyezdi'ni, Şamahı Guberniyası'na dahil ettirdi. 1859'da Şamahı'da meydana gelen büyük çaplı bir deprem nedeniyle Şamahı Guberniyası'nın merkezi Şamahı'dan Bakü'ye taşındı ve valilik, Bakü Guberniyası (Bakü Valiliği) olarak yeniden adlandırıldı.[3] 10 Mayıs 1888 tarihinde Balahanı, Sabuncu, Maştağa ve Saray (Abşeron) bölgelerine bölündü.
1918'de Rus İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra Azerbaycan, Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti'nin bir parçası oldu ve bu dönemde Bakü kentinde yerli Müslümanlara ve Bakü Guberniyası bünyesindeki diğer uyezdlere karşı Mart Olayları yapıldı.[4]
Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti'nin dağılmasından sonra Azerbaycan 28 Mayıs 1918'de bağımsızlığını kazandı. Bolşevik Bakü Komünü o dönemde Bakü'nün kontrolündeydi, ancak Bakü Muharebesi'nden sonra Azerbaycanlılar şehri ele geçirdi ve başkent Gence'den Bakü'ye taşındı. Bakü Uyezdi cumhuriyetin bir ili olarak yapılandı.
1920'de Kızıl Ordu'nun Azerbaycan'ı işgalinden sonra Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Sovyetler Birliği'ne katıldı.
Bakü Uyezdi 1929'da kaldırıldı.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]1851 yılında Rusya'daki nüfusun incelenmesine göre idari olarak Bakü, Şamahı, Lenkeran, Nukha ve Şuşa Uyezdlerini kapsayan Şamahı Guberniyası'nın nüfusu 319.923 erkek ve 283.083 kadın olmak üzere 603.006 kişiydi. Toplam nüfusa ilişkin veriler Rus İmparatorluğu Maliye Bakanlığı Transkafkasya Ofisi tarafından hesaplandı. Uyezdlerdeki kadınların tam sayısını belirlemek mümkün olmamıştı. Uyezdlerdeki erkeklerin sayısına ilişkin verilerin toplanıp hesaplanması, Tiflis'te görevli bir resmî devlet danışmanı olan Aleksey Fyodoroviç Kruzenştern tarafından yönetildi. Dolayısıyla bu verilere göre Bakü Uyezdi'nin tüm yerleşim yerlerinde toplam 22.380 erkek yaşadığı saptanmıştı. Bu dönemde tüm Şamahı Guberniyası içinde nüfusun yalnız % 7'sine sahip olan Bakü, en düşük nüfuslu uyezd idi.[5]
1897 nüfus sayımına göre uyezdde 182.897 kişi yaşıyordu, bunlardan 111.904'ü Bakü şehrinde idi.[6] Nüfus sayımında, anadili Azerice olan 63.415 (bu nüfus sayımı Tatarları da içerir) ve Rusça olan 45.510 kişi kaydedildi.[7]
Nüfus 1926 yılında Bakü Uyezdi'nin nüfusu 527.220 kişiye yükseldi.[1]
1897'de Etnik Gruplar
[değiştir | kaynağı değiştir]| Uyezd | Azeriler (Tatarlar dahil) |
Ruslar | Tatlar | Ermeniler | Almanlar | Farslar | Yahudiler |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bakü | % 34,7 | % 24,0 | % 18,9 | % 12,3 | % 1,8 | % 2,6 | % 1,1 |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Всесоюзная перепись населения 1926 г. Белорусская, Украинская, Закавказская, Узбекская, Туркменская республики и их основные регионы. Населенные места. Наличное городское и сельское население" [1926'da Tüm Birlik nüfus sayımı. Belarus, Ukrayna, Transkafkasya, Özbek, Türkmen cumhuriyetleri ve ana bölgeleri. Nüfuslu yerler. Mevcut kentsel ve kırsal nüfus.] (Rusça). Demoskop Weekly. 14 Eylül 2020. 28 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.
- ^ Atlas of the Ethno-Political History of the Caucasus. New Haven: Yale University Press. 2014. s. 59. ISBN 9780300153088.
- ^ a b "Administrative Territorial Division" (PDF). preslib.az. s. 9. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "Pamiat' ob utratakh i Azerbaidzhanskoe obshchestvo/Traumatic Loss and Azerbaijani. National Memory". Azerbaidzhan i Rossiia: obshchestva i gosudarstva (Azerbaijan and Russia: Societies and States) (Rusça). Sakharov Center. 15 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2011.
- ^ Keppen, Peter (1857). "О народонаселенiи Россiи по губернiямъ и уѣздамъ: LXII. Шемахинская губернiя, Девятая ревизiя. Изслѣдованiе о числѣ жителей въ Россiи въ 1851 году" [Rusya'nın illere ve uzdamlara göre nüfusu hakkında: LXII. Şamahı Guberniyası - Dokuzuncu revizyon - 1851'de Rusya'da yaşayanların sayısının incelenmesi] (Rusça). Sankt-Peterburg: Rusya Bilimler Akademisi Basımevi. s. 154. 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.
- ^ "Первая Всеобщая перепись населения Российской империи 1897 года. Наличное население в губерниях, уездах, городах Российской Империи (без Финляндии)" [1897'de Rus İmparatorluğu nüfusunun ilk genel sayımı. Rusya İmparatorluğunun illerinde, ilçelerinde ve şehirlerinde nakit nüfus (Finlandiya olmadan)] (Rusça) (869-870). Демоскоп. 14 Eylül 2020. 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.
- ^ "Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку и уездам Российской Империи кроме губерний Европейской России" [1897'de Rus İmparatorluğu nüfusunun ilk genel sayımı. Avrupa Rusya eyaletleri hariç, Rus İmparatorluğu'nun ana dili ve ilçelerine göre nüfus dağılımı] (Rusça) (328). Демоскоп. 14 Eylül 2020. 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.