Gemi direği
Bir yelkenli geminin direği, gemiye omurga hattı boyunca dikey olarak yerleştirilmiş çubuklardan oluşur. Direğin yelkenleri, çubukları, bumbaları taşımak ve seyir fenerleri, gözetleme mevkisi, kumanda konumu, radyo anteni, işaret feneri için gerekli yüksekliği sağlamak gibi görevleri vardır.[1] Büyük gemilerin boyutu ve biçimi geminin tarzına göre değişen birden çok direği bulunur. Neredeyse bütün yelkenli direkleri halatlarla sabitlenmiştir.[2]
19. yy.ın ortalarına kadar tüm gemilerin direkleri kozalaklı ağaçların gövdesinden elde edilen bir veya birkaç parça tomruktan oluşan odunlarla yapılmaktaydı. 16. yy.dan itibaren gemiler, direklerinin tek bir ağacın gövdesinden yapılamayacak kadar kalın ve yüksek olmasını gerektirecek boyutta inşa edilmeye başlandılar. Bu daha büyük gemilerde istenilen yüksekliği yakalayabilmek için direkler sayıları dörde kadar çıkan, aşağıdan yukarıya ana direk, gabya, babafingo, kontra babafingo olarak bilinen çubuklarla, yani direk parçalarıyla, inşa edildiler.[3]
Gemi direği, gemilerin güvertesinde bulunan yüksek direklerdir. Gemi direkleri, geminin yelkenlerinin tutturulduğu ve geminin yönünü kontrol etmek için kullanılan yelkenlerin çekildiği ana yapısal elemanlardır. Geleneksel gemi direkleri ahşaptan yapılmıştır, ancak modern gemilerde metal kullanılabilmektedir.
Gemi direkleri, gemilerin boyutlarına ve amaçlarına göre farklı şekillerde tasarlanır. Bazı gemilerde tek bir direk, bazıları ise birden fazla direğe sahiptir. Genellikle, büyük yelkenli gemilerde daha fazla direk bulunurken, modern gemilerde daha az direk kullanılmaktadır.
Gemi direkleri, yelkenli gemilerin yanı sıra modern gemilerde de kullanılır. Modern gemilerde direkler, gemiye birçok farklı ekipmanı ve antenleri sabitlemek için kullanılır. Ayrıca, bazı gemilerde direkler, radar antenlerini ve iletişim antenlerini barındırır.
Terminoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]| Adı | Bölümleri | Açıklama |
|---|---|---|
| Civadra gabya (İngilizce: Sprit topmast) | Civadranın ucuna yerleştirilmiş ufak bir direk (kullanımı 18. yy.dan sonra bırakıldı) ancak bir geminin "iki direkli" ya da "üç direkli" gibi kaç direkli olduğunu belirlerken sayılmaz. | |
| Pruva direği | pruva ana direk—pruva gabya çubuğu—pruva babafingo.[3] | Başa en yakın veya grandi direğinin önünde olan direk. |
| Grandi direği | grandi ana direk—grandi gabya çubuğu—grandi babafingo—kontra babafingo (her gemide bulunmayabilir). | En yüksek direk. Genelde geminin ortasında bulunur. |
| Mizana direği | Bölmeleri: mizana ana direk—mizana gabya çubuğu—mizana babafingo.[4] | En gerideki direk. Genelde pruva direğinden kısadır. |
Her ne kadar iki direk taşıyan çoğu gemi çeşidinde bir grandi direği ve daha küçük bir mizana direği bulunsa da briklerde ve iki direkli uskunalarda birer pruva ve grandi direği bulunur.[5]
Her ne kadar iki direkli uskunaların özdeş boyutta direkler ihtiva etme ihtimali olsa da kıça yakın olan direğe yine grandi direği denir ve genellikle mayıstra yelkeni daha büyük olur. Uskunalar -birçok altı direkli örneği de olmakla birlikte- toplamda yedi direğe kadar inşa edildi.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Batı'da yelkenle daha hızlı seyahat etmek ve sefer kalitesine artırmak için bir geminin birden fazla direk taşıması fikri Akdeniz'in kuzey sularında ortaya çıktı. Tarihteki ilk pruva direği Caere, İtalya'da milattan önce 7. yüzyılın ortalarına kadar uzanan bir Etrüsk pyxisinde tespit edildi: trinketa yelkenini açmakta olan bir düşman teknesiyle çarpışan, mayıstra yelkeni sarılmış bir savaş gemisi.[6] Hafif eğimli bir pruva direğine yerleştirilmiş oldukça büyük bir trinketa yelkenine sahip iki direkli bir ticaret gemisi MÖ 475-450 yılları arasında bir Etrüsk mezar resminde tasvir edilmiştir.[7] Bulunduğu kadırganın mayıstra yelkeni ile hemen hemen aynı büyüklükte bir artemona (Yunanca'da trinketa yelkeninin karşılığı) bir Korint kraterinde MÖ 6. yüzyılın sonlarında rastlanılabilir, bunun dışında Yunan kadırgaları MÖ 4. yüzyıla kadar tümüyle trinketa yelkeni olmadan sergilenmiştir.[8]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- https://web.archive.org/web/20100923193741/http://www.bluewatersailing.com/shipclass.php
- https://web.archive.org/web/20070721071358/http://www.hms-trincomalee.co.uk/virtual/rigging/sailsrev.htm
- http://tallships.sailtraining.org/sailrigs.htm5 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://boatdesign.net/articles/mast-materials/23 Ağustos 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Layton, Cyril Walter Thomas, Peter Clissold, and A. G. W. Miller. Dictionary of nautical words and terms. Brown, Son & Ferguson, 1973.
- ^ Harland, John. Seamanship in the Age of Sail, ss. 22-25, Naval Institute Press, Annapolis, Maryland, 1992. 0-87021-955-3
- ^ a b Keegan, John (1989). The Price of Admiralty. New York: Viking. sf. 278&281. ISBN 0-670-81416-4.
- ^ Harland, John. Seamanship in the Age of Sail, pp. 15, 19-22, 36-37, Naval Institute Press, Annapolis, Maryland, 1992. ISBN 0-87021-955-3.
- ^ Torrey, Owen C., Jr. (1965). Sails (Seamen's Bank for Savings ed.). New York: Palmer & Oliver. pp. 38&39.
- ^ Turfa, J. MacIntosh; Steinmayer, A. G. (1999): "The Earliest Foresail, on Another Etruscan Vase", The International Journal of Nautical Archaeology, Vol. 28, No. 3, pp. 292–296 (295)
- ^ Casson, Lionel (1963): "The Earliest Two-masted Ship", Archaeology, Vol. 16, No. 2, pp. 108–111 (111)
- ^ Casson, Lionel (1980): "Two-masted Greek ships", The International Journal of Nautical Archaeology, Vol. 9, No. 1, pp. 68–69 (69)
 | Gemi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
