Azmi Bişare

Azmi Bişare
Azmi Bişare (2013)
Doğum	Azmi Bişare 22 Temmuz 1956 (68 yaşında) Nasıra, İsrail
İkamet	Doha, Katar
Milliyet	Araplar
Vatandaşlık	İsrail, Katar
Meslek	Knesset Üyesi
Etkin yıllar	1996 - 2007
İşveren	Arap Araştırma ve Siyasi Araştırmalar Merkezi genel müdürü.
Siyasi parti	Balad (siyasi parti)
Çocuk(lar)	Wajd, Omar
Ödüller	2002 yılında İbn Rüşd Özgür Düşünce Ödülü’nü 2003 Global Exchange Uluslararası İnsan Hakları Ödülü
Resmî site	azmibishara.com

Azmi Bişare, (Arapça: عزمي بشارة; d. 22 Temmuz 1956, Nasıra), felsefe alanında doktora yapmış, (İsrail topraklarında yaşayan ve İsrail vatandaşı olan) 48 Araplarından Filistinli edebiyatçı, siyaset yazarı, akademisyen ve düşünürdür. İsrail’de Demokratik Ulusal Birliği’ni kurmuş, liderliğini yapmış ve bir dönem İsrail Meclisi’nde (Knesset) vekillik yapmıştır. Halihazırda Arap Araştırma ve Siyaset Çalışmaları Merkezi’nin genel müdürlüğü görevini yürütmektedir.^[1]

Kendisi, İsrail Parlamentosu’nda Filistinli vatandaşları temsil eden en önemli Arap üyeydi. Pek çok defa milletvekili dokunulmazlığı kaldırılmak istendi. Savaş zamanında düşmana yardım etmek suçlamalarıyla karşılaştı. Düşmanı desteklemekten kasıt ise 2006 yılındaki Lübnan Savaşı sırasında Lübnan direnişine verdiği destekti. Pek çok kere Yahudi devletini reddetmek ve İkinci İntifada sırasında gösteriler yapmaya teşvik etmekle suçlandı.^[2]

Azmi Bişara, sivil toplum, milliyetçilik teorileri, “Arap meselesi” olarak isimlendirdiği çalışma alanı, din ve laiklik alanlarında referans kaynağı olmuş araştırmaları, Arap düşüncesinin yenilenmesi üzerine fikirleri, İsrail'de toplum ve devlet analizi çalışmaları ile tanınmaktadır. Aynı zamanda, özellikle ikinci intifada, Lübnan Savaşı ve Gazze saldırılarından sonra ve 2011-2012 Arap Baharı sırasında Arap dünyasına yaptığı etkiyle, vatandaşlık hakları ve demokratik dönüşüm konularındaki teorik düşünceleriyle de bilinmektedir. Araştırmalarında, sosyal bilimlerin uzmanlık alanlarında geçerli olan araştırma ve analiz yöntemi olarak felsefeyi kullanmaktadır. Böylelikle kitaplarında, özgürlük, adalet, din, efsane, sekülerizm, devlet ve milliyetçilik, ulus, sivil toplum, vb. girift meseleleri kolaylıkla ele almaktadır.

Siyasi ve mücadele hayatına, 6 Nisan 1974 tarihinde liseli Arap öğrencilerin düzenlediği ilk sempozyumda başkan olarak seçildiği Liseli Arap Öğrencileri için Ulusal Kurul'u kurarak başladı. İsrail üniversitelerindeki öğrenci hareketlerinin öne çıkan yöneticilerinden oldu. 2002 yılında İbn Rüşd Özgür Düşünce Ödülü'nü, 2003 yılında Global Exchange kurumu tarafından verilen İnsan Hakları Ödülü'nü almaya hak kazandı.^[3]

Azmi Bişara, 2007 yılında Filistin'den çıktıktan sonra pek çok ülkede bulundu. Halihazırda Katar’da yaşamakta ve 2017 yılında araştırma, yazma ve fikrî çalışmalar yapma hedefiyle kurduğu Arap Araştırma ve Siyaset Çalışmaları Merkezi’nin idareciliğini yapmaktadır.^[4] Kendisi, Arap hükümetleri ve onlara bağlı bazı medya organları tarafından Arap Baharı günlerinde önemli bir rol oynamakla suçlanmış ve yönetimler karşısında Arap halklarının yanında durduğu için bir takım saldırılara maruz kalmıştır.

Azmi Bişara kitaplarında ve konferanslarında sivil toplum kavramının gelişimini (diğer bir ifadeyle bu kavramın doğuşunu ve tarih boyunca geçirdiği değişimleri) incelemiştir. Bu incelemesinde kavramı Batı siyasî düşünce tarihine ve toplumun içindeki ve toplum-devlet arasındaki farklılıklarda kendini gösteren toplumsal gelişimlere de başvurmak suretiyle yapmıştır. Arap siyasi ve entelektüel ortamlarının bu kavramı tüketmesinin önüne geçmeyi amaçlamıştır.^[5]

Azmi Bişara, Sivil Toplum: Eleştirel bir Çalışma adlı eserinde sivil toplum etrafındaki tartışmaları modernitenin başlarında kavram etrafındaki felsefi tartışmalara kadar götürdü. Bu da kavramın sosyalist kampın çöküşünden sonra kazandığı anlamdan önceki anlamıdır. Kavramın anlamı günümüze gelinceye kadar pek çok kez değişmiş ve Arap romantik düşüncesinin dillendirdiği üzere toplumu güzelleyip devleti şeytanlaştıran, “devlet olmayan her şeye” delalet eden bir kavram haline gelmiştir. Sivil toplum, -demokratik ve eleştirel vazifesinden soyutlanarak- ya resmi olmayan tüm örgütlerle ya da ulusal toplumla özdeşleşen bir kavrama dönüşmüştür. Çünkü o sadece ve sadece “devlet” değildir.^[6]

Bu kitabın sonunda sivil toplumu, dışarıya açık bir ulus ve kendi içine yönelmiş sivil bir toplum olarak tanıtmasının öncesinde Azmi Bişara, milliyetçilik sorununa teorik bir katkı sağlamış, etnik veya kültürel milliyetçilik ile siyasi ulus arasında ayırım yapmıştır. Demokratların bu ayırımı (ulus ve milliyetçilik arasındaki ayırım) vatandaşlık esası üzerinden yapmakta uzlaştığı varsayılır. Bu düşüncesini daha sonra Milliyetçilik Meselesi kitabında geliştirmiştir.

Azmi Bişara, 2010 yılının sonlarında pek çok ülkede başlayan devrimlerin yanında durmuştur. Özellikle Arap Baharını başlatan genç neslin ve genel olarak insanların adalet arayışına destek olmayı ve zülum karşısında tavır almayı bir aydının ahlaki görevlerinden saymıştır. Aynı zamanda ırkçılığa karşı eleştirel bir tavır almayı, devlet ve toplum meseleleri hakkındaki düşünceyi rasyonalize etmeyi de aydınların görevleri arasında saymaktadır. Azmi Bişara, sadece devrimlerin değerlendirmesini yaptığı medyadaki duruşu ile değil, bundan önce de akılcı ve demokratik söylemin geliştirilmesi üzerine çalışmaları ile meydanlardaki göstericilerinin yanında durmuştur.^[7]

Onun göstericileri desteklediği son kitapları olan Günümüzde Arap Olmak ve Arap Meselesi kitaplarından da anlaşılabilir. O, demokrasinin görevinin, demokrasi kültürünün yaygınlaşmasını beklemek yerine halkı demokratik değerlerle bilinçlendirmeye paralel olarak demokratik yönetim biçimi sorununu gündeme getirmek olduğu konusunda ısrar etmektedir. Buna ek olarak, 90'lı yılların sonundan beri makaleleri ve söylemleriyle, daha sonra pek çok kişinin devrime sebep olan olayları analiz ederken dayanağını oluşturan “vatandaşın devleti” fikrini yaymıştır. 2010 yılının sonları ve 2011 yılının başlarında Arap Baharının ilk ayaklanmalarını özgürlük ve onur için başlayan varoluşsal bir mücadele olarak değerlendirmiştir.^[7]

Azmi Bişara, Arap Baharını başından beri takip etmiş, devrimlerden yola çıkarak bir araştırma projesi yapmıştır. Şanlı Yasemin Devrimi kitabında ele aldığı Tunus devrimiyle başlayarak devrimi başlatan ana sebeplerin izini sürmüş, devrimden önce Tunus'a hakim olan olan iktisadi ve içtimaî durumlar arasında kıyaslamalar yaparak devrime aday diğer Arap devletlerindeki benzer durumları ve belirtileri açıklamıştır. Kitap, Tunus devriminin yapısını ve oluşumunu anlamak için yapılan bir değerlendirme denemesidir. Devrim günlüklerinden faydalanılarak yazılan kitap, olayları tarihlerine göre takip etmekte devrimin arefesinde Tunus'ta mevcut olan gruplar hakkında da bilgi vermektedir. Daha sonra günlüklerdeki olayların detaylarını vermekte ve Zeynel Abidin Bin Ali'ye kaçmaktan başka çare bırakmayan olayların gelişimini kronolojik olarak açıklamaktadır.^[8]

Suriye Devriminin başlamasıyla birlikte, Azmi Bişara yazıları ve medyadaki söylemleriyle devrimi sürekli desteklemiştir. 2013'te yayınlanan Suriye: Özgürlüğe Giden Yol: Güncel Tarih Denemesi adlı kitabında Suriye devriminin tarihini kaleme aldı. Bu kitapta devrimi, iki aşamalı değerlendirmiş (barışçıl şehir ve silahlı şehir) sistemin yapısı ve devlet-toplum ilişkisinin analizini yapmıştır. Devrimi, daha önce eşi benzeri görülmemiş bir şekilde şiddet kullanarak bastıran Suriye rejiminin takip ettiği stratejileri şahitleriyle ve belgeleriyle ortaya koymuştur. Kitap, Suriye'nin büyük şehirlerinde başlayan hareketli olayları, barışçıl gösterilerin nasıl başladığını ve daha sonra silahlanmayı ve askerin müdahalesini ele almaktadır.^[9]

Azmi Bişara, siyasi değerlendirmeleri ve fikrî söylemleriyle Mısır devrimini de takip etmiştir. Mısır Devrimi üzerine çalışmalar yapmış, pek çok makale yazmıştır. O, Mısır devrimini günü gününe takip eden ve yorumlayan en önde siyaset yorumcularındandı. Daha sonra 2 ciltlik Mısır Devrimi kitabını kaleme aldı. Bu kitapta, Temmuz Cumhuriyeti olarak isimlendirdiği dönemi, yönetimde nüfuzun ve gücün ordudan başkanlık makamına ve istihbarat örgütlerine geçişini, kurumların çatışmasını ve Mısır'daki gösterilerin tarihini inceledi. Devrimi darbeyle sonuçlandıran sürecin dinamiklerini ordunun emellerine, yönetimi ele almadan önce Mısır eliti arasındaki çatışmaya, derin devletin çözülmesine ve seçimlere gitmeden önce demokratik bir sistemde uzlaşamamaya bağlayarak Devrimin tarihini 25 Ocak'tan askeri darbeye kadar olan zaman aralığı olarak belirledi.^[10]

Azmi Bişara, 1948 olaylarından (al-Nakba) sonra İsrail’deki Arapların kültürel ve idari ana merkezi haline gelen, Filistin’in kuzeyindeki Celile bölgesine bağlı Nasıra şehrinde 22 Temmuz 1956 tarihinde dünyaya gelmiştir. Azmi Bişara, hristiyan bir anne babanın çocuğu olarak yetişmiştir. Ailesi, Yukarı Celile’nin Terşiha köyünden gelmektedir. Fakat O, doğduğu şehirde, 1948’de dağıtılan köylere yakın olan batı mahallelerinde büyümüştür. Yine O, ilköğretim yıllarını Ma’medânîyye okulunda okumuştur.^[11][12]

Azmi Bişara, 1974 ve 1977 yılları arasında Hayfa Üniversitesi’nde eğitim görmüş, daha sonra 1980’e kadar Kudüs Üniversitesi’nde eğitimini tamamlamıştır. Daha sonra (Doğu Almanya’nın) Berlin şehrinde bulunan Humboldt Üniversitesi’nde eğitimini tamamlamak için Filistin’den ayrılmıştır. 6 sene sonra, 1986 yılında The Hegelian Unity of Logical and Historical in the Methodology of the Capital of Karl Marx adlı doktora tezi ile felsefe alanında doktor diplomasını alarak, en iyi derece ile mezun olmuştur.^[1]

Azmi Bişara, gazeteci Sakr Ebu Fahr’a verdiği uzun röportajı -siyasi ve fikrî geçmişinden bahseden bölümleri kısaltarak- 2017 yılının başında Sürgünün Olumsuzlaması Hakkında adıyla kitap olarak yayınladı. Bu kitapta doğrudan siyaset yapmaktan çekildiğini açıkladı. Sebep olarak vaktini araştırma yapmaya, yazı yazmaya ve düşünce üretmeye sarfedeceğini, bu şartlarda en önemli olanın ve en fazla ihtiyaç duyulan şeyin bu olduğunu söyledi. Arap Televizyonu’na verdiği bir röportajda 2 yıldır bu karar üzerinde düşündüğünü, artık düşünceye, araştırmaya ve nesilleri bilinçlendirmeye odaklanmayı esas görev olarak gördüğünü açıklamış, “Fakat ben, olduğum gibi kalacağım. Kişiliğimi ve vicdanımı bırakmayacağım. Aydın vasfımla her zaman insanların meseleleriyle ilgilenip, benden görmeye alışkın olduğunuz duruşumu koruyacağım.” demiştir.^[4]

Azmi Bişara'nın el-Müstakbelü'l-arabî, ed-Dirâsâtü'l-Filistîniyye, el-Kermel, Vechâtü Nazar, Ümran, Tabayyun, Siyâsât Arabiyye gibi süreli dergilerde yayınlanmış makaleleri; el-Halîc, el-Hayat, el-Ehrâm, el-Ehrâm Weekly, (2014 yılında kuruluşundan itibaren) el-Arabiyyü'l-Cedîd gibi gazetelerde yayınlanmış yüzlerce yazısı bulunmaktadır. Azmi Bişara, din, demokrasi, İslam ve demokrasi, Filistin davası, sivil toplum ve demokrasi, İsrail'deki Arap azınlığı sorunu, (genel olarak) azınlıklar, Araplar ve Holokost vb. konularda yazmıştır. Bunlar dışında 4 tane edebî eseri ve Arapça, Almanca, İbranice ve İngilizce dergilerde yazıları vardır. En önemli eserleri ise şunlardır:^[13]

1. Sivil Toplum: Eleştirel bir Çalışma (1996)
2. İsrailli Arap: Kısır Siyasi Söyleme Dair bir Okuma. Bu kitap İsrail'deki Araplar- İçeriden bir Bakış adıyla da yayınlanmıştır.
3. Engelli Uyanış (Nahda)
4. İntifada ve İsrail Toplumu
5. Yahudi Devletten Şaron'a
6. Engel (Roman)
7. Gölgede Aşk (Romanı)
8. Bizim Şarkımız
9. Mevsimler
10. Arap Meselesi Üzerine, Arap Demokrasi Bildirgesi Önsözü
11. Günümüzde Arap Olmak
12. Şanlı Tunus Devrimi
13. Mısır'da Kıptî Sorunu Var Mı?
14. Aydın ve Devrim
15. Suriye: Özgürlüğe Giden Yol
16. Tarihî Bağlamında Din ve Sekülerizm (3 cilt)
17. Mısır Devrimi (2 cilt)
18. Özgürlük Hakkında
19. Ordu ve Siyaset: Fikrî Sorunlar, Araplardan örnekler
20. Cemaat, Cemaatçilik. Hayalî Cemaatler

1. Aydınlanma - Henüz Tamamlanmamış bir Proje
2. Yahudilik ve İsrail Toplumunda Kimlik Oluşturma

Azmi Bişara uluslararası pek çok ödül almıştır. Bunlardan biri; 2002 yılında Arap dünyasında demokrasi ve düşünce özgürlüğüne destek vererek yaptığı katkılardan ötürü aldığı İbn Rüşd Özgür Düşünce Ödülü'dür. Diğeri ise 22 Mayıs 2003 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde Global Exchange adlı kurumun verdiği İnsan Hakları Ödülü'dür.^[3]