Azize Yefrosinya haçı

Azize Yefrosinya haçı, Yefrosinya tarafından yaptırılan ve Rus Ortodoks Kilisesi tarafından kutsal emanet olarak kabul edilen dinî kalıntı. Belarus tarafından da millî sembol kabul edilen eser 1941 yılından günümüze kayıp durumdadır.

Polotsk Manastırının başrahibesi olan Yefrosinya tarafından Başkalaşım'a atfedilen yeni bir kiliseyi süslemesi amacıyla yaptırılmıştır. İsa, Yahya, Theotokos, Dört Müjdeci ile birlikte başmelekler Mikâil ve Cebrâil'in tasvir edildiği haç altın, değerli taşlar ve emay kullanılarak süslenmişti. Üzerindeki değerli madenler haricinde yalnızca işçilik maliyeti 120 grivnaydı. Öte yandan Gerçek Haç'ın ve başka kalıntıların parçalarını içerdiği kabul ediliyordu.

13. yüzyılda Smolensk'e götürülen eser 1514'te Moskova'ya taşındı, 1563'te bu sefer IV. İvan tarafından Polotsk'a geri gönderildi. 1896'da fotoğraflanan haç, 1928'de millî kalıntı sıfatıyla önce Minsk'e ertesi yıl Mogilyov'a götürülerek Komünist Partinin yerel merkezindeki kasada koruma altına alındı. Ancak Haziran-Temmuz 1941 tarihlerinde Nazi Almanyası'nın Beyaz Rusya'yı işgali sırasında kayboldu. Akıbetine dair kesin bir bilgi olmamasına karşın üç komplo teorisi bulunmaktadır:

• Sovyetlerin resmî görüşüne göre haç Naziler tarafından kaçırıldı.
• Beyaz Rusya kültür bakanının 1991 yılında yaptığı açıklamaya göre ülkenin diğer hazineleriyle birlikte Moskova'ya sevk edildi.
• Alfred Rosenberg'ün evraklarında Smolensk'te Naziler tarafından ele geçirilen bir "Mogilyov hazinesi" kaydı bulunmaktadır. Bir görüşe göre bu "Mogilyov hazinesi" Azize Yefrosinya haçıdır.^[1]

Günümüzde Beyaz Rusya tarafından millî sembol kabul edilen haç Pahonya'da bir şövalyenin kalkanına işenmiş vaziyette yer almaktadır. Aynı zamanda 1992 ve 2001'de iki posta pulunun ve 2007'de bir anma parasının üzerine de işlenmiştir.^[2] Millî-demokratik muhalefet hareketi Genç Cephe tarafından da sembol olarak benimsenmektedir.