Ceytun
Türkmence: Djeitun; Jeytun | |
  Türkmenistan'daki konumu | |
| Konum | Kopet Dağları |
|---|---|
| Tarihçe | |
| Kültür(ler) | Ceytun kültürü |
Ceytun (Djeitun) Güney Türkmenistan'ın, Aşkabat ilinin yaklaşık 30 kilometre kuzeybatısında yer alan Kopet-Dağ Sıradağları'nda bulunan yer alan Neolitik döneme ait bir arkeolojik sit alanıdır. Yerleşim, muhtemelen kısa kesintilerle M.Ö. 7200- M.Ö. 4500 yılları arasında yerleşim görmüştür.[1][2] Ceytun, Kopet Dağının eteklerindeki tüm Neolitik döneme adını vermiştir.
Kazılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Ceytun A. A. Maruşçenko tarafından keşfedildi ve 1950'lerden sonra kazılar B. A. Kuftin ve V. M. Masson tarafından sürdürüldü.
Site yaklaşık 5.000 metrekarelik bir alanı kaplamaktadır. Tek tip bir zemin planının bağımsız evlerden oluşur. Evler dikdörtgen şekillidir ve odaların bir tarafında büyük bir şömine ve ona bakan bir niş ve bitişik avlu alanları vardır. Zeminler kireç sıva ile kaplanmıştır. Binalar yaklaşık 70 cm uzunluğunda ve 20 cm kalınlığında güneşte kurutulmuş silindirik kil bloklardan yapılmıştır. Kil ince kıyılmış saman ile karıştırılmıştır.
Sit alanı içinde yaklaşık 150-200 kişiyi barındırabilecek yaklaşık 30 ev bulunmaktadır.[3]
Clay figurines found in Mehrgarh (Pakistan), an important precursor to the Indus Valley Civilization, resemble those discovered at Teppe Zagheh, and at Jeitun.
Tarım
[değiştir | kaynağı değiştir]Ceytun kültürünün insanları arpa ve tahta veya kemik bıçakları veya taş bıçaklı oraklarla hasat edilen iki çeşit buğday yetiştiriyordu. Kalıntılar arasında taş el değirmenleri ve diğer taş aletler bulunmuştur. Site, Orta Asya'daki ekilebilir tarımın en eski kanıtlarını gösteriyor olmalıdır.
Koyunlar ve keçiler köylüler tarafından evcilleştirilmişti; aynı zamanda besin çeşitliliğini sağlamak için avcılıkla uğraşıyorlardı.[3] David R. Harris tarafından yapılan araştırmanın sonuçları, bu bölgede vahşi siyez veya arpa formlarının hiçbirinin bulunmadığını göstermektedir; bu sonuçlar, bu tahılların zaten evcilleştirilmiş olan başka bir yerden getirildiğini göstermektedir. Aynı şey koyunlar için de geçerliydi. Öte yandan, yaban keçisi Capra aegagrus Orta Asya'da yaygındı ve bu nedenle bölgede evcilleştirilmiş olmalıydı.[4]
Kil figürinler, süslü seramikler ve küçük taş baltalar gibi en eski Ceytun aletleri, Zagros Dağları'ndaki Jarmo (Irak) gibi erken tarımsal Neolitik alanlarla benzerlikler göstermektedir. Bu, Neolitik halkın Zagros Dağları üzerinden Levant'tan Orta Asya'ya hareketlerini gösteriyor olabilir.
Daha sonra Ceytun etkisinin güneye, Kopet Dağ Dağları boyunca Kirmanşah Eyaleti ve Luristan'a, Guran Tepe, Sarab Tepe ve Ganj Dareh gibi alanlara yayılmış olması mümkündür .
Ceytun kültürü
[değiştir | kaynağı değiştir]Ceytun kültürü, bu tür eserlerin bulunduğu en eski yerleşim yeri olan Sang-i Çakmak'ın yaşına göre değerlendirme yapıldığında M.Ö. 7000'den önceki bir tarihe tarihlenebilir. Gorgan Ovası'nın aynı bölgesindeki ilişkili diğer siteler Yarm Tepe (İran) ve Tureng Tepe'dir.[5]
Ceytun kültürüne atfedilen yaklaşık yirmi arkeolojik alan vardır ve bunlar Kopet Dağ Dağları'nın her iki tarafında bulunur. Özellikle dağların güneybatı Türkistan eteklerinde yaygındır. Yerleşimler batıda Şahrud, İran'a, doğudaAfganistan'dan kuzeye akan Hari Nehri'nin doğusuna kadar uzanır.[5]
Diğer iki Ceytun bölgesi Çopan ve Togolok da bölgeye yakın bir konumda yer almaktadır.[6]
Boncuklu Tepe, Ceytun kültür eserlerinin keşfedildiği bir başka alandır. Bölgesel kronolojinin oluşturulması için oldukça önemlidir.
Türkmenistan'ın Ceytun dönemini Anav kültürü izledi.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Vidale, Massimo, 2017. Treasures from the Oxus
- ^ Harris, 1997, p. 29
- ^ a b Harris, 1997, pp. 29–30
- ^ Harris, 1997, p. 30
- ^ a b Jack Cassin (2000), A Brief Outline to the Archaeological Pre-History of Turkmenistan. 15 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. weavingartmuseum.org
- ^ Fredrik T. Hiebert, Kakamurad Kurbansakhatov, A Central Asian Village at the Dawn of Civilization: Excavations at Anau, Turkmenistan. 25 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. University of Pennsylvania Press, 2011, 1934536237 p15
Bibliyografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- David R. Harris: Jeitun ve Orta Asya'da tarıma geçiş . İçinde: Arkeoloji Uluslararası 1, 1997, S. 28–31, DOI:10.5334/ai.0109
- V. Sarianidi: Horasan ve Transoxania'da gıda üreten ve diğer Neolitik topluluklar: doğu İran, Sovyet Orta Asya ve Afganistan . İçinde: AH Dani, VM Masson (Hrsg.): Orta Asya uygarlıklarının tarihi, Bd. 1. 1992, S. 109-126.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Neolitik sırasında bölge haritası ile Monjukli Depe (Türkmenistan) 27 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- NS Byashimova, Türkmenistan'ın stüdyosu Çanak Çömlek: Neolitik, eneolitik ve bronz çağlar. 26 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. unesco.org
- Jack Cassin (2000), Türkmenistan Arkeolojik Tarihinin Kısa Bir Özeti. 15 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. weavingartmuseum.org