Asidong asetiko

Asidong asetiko

Mga pangalan
Pangalang IUPAC Acetic acid[3][4]
Systematikong pangalang IUPAC Ethanoic acid[5]
Mga ibang pangalan Vinegar (when dilute); Hydrogen acetate; Methanecarboxylic acid[1][2]
Mga pangkilala
Bilang ng CAS	64-19-7 Y
Modelong 3D (JSmol)	Interactive image
3DMet	B00009
Pagpapaikli	AcOH
Reperensya sa Beilstein	506007
ChEBI	CHEBI:15366 Y
ChEMBL	ChEMBL539 Y
ChemSpider	171 Y
DrugBank	DB03166 Y
Infocard ng ECHA	100.000.528
Bilang ng EC	200-580-7
Bilang ng E	E260 (mga pampreserba)
Reperensya sa Gmelin	1380
IUPHAR/BPS	1058
KEGG	D00010 N
MeSH	Acetic+acid
PubChem CID	176
Bilang ng RTECS	AF1225000
UNII	Q40Q9N063P Y
Bilang ng UN	2789
Dashboard ng CompTox (EPA)	DTXSID5024394
InChI InChI=1S/C2H4O2/c1-2(3)4/h1H3,(H,3,4) Y Key: QTBSBXVTEAMEQO-UHFFFAOYSA-N Y
SMILES CC(O)=O
Mga pag-aaring katangian
Pormulang kemikal	C2H4O2
Bigat ng molar	60.05 g·mol−1
Hitsura	Colourless liquid
Amoy	Pungent/Vinegar-like
Densidad	1.049 g cm−3
Puntong natutunaw	16 °C; 61 °F; 289 K
Puntong kumukulo	118 °C; 244 °F; 391 K
Solubilidad sa tubig	Miscible
log P	-0.322
Pagkaasido (pKa)	4.76[6]
Basisidad (pKb)	9.24 (basicity of acetate ion)
Repraktibong indeks (nD)	1.371
Biskosidad	1.22 mPa s
Momento ng dipolo	1.74 D
Termokimika
Kakayahan ng init (C)	123.1 J K−1 mol−1
Pamantayang entropiyang molar (S⦵298)	158.0 J K−1 mol−1
Pamantayang entalpya ng pagbuo (ΔfH⦵298)	-483.88—483.16 kJ mol−1
Pamantayang entalpya ng pagkasunog (ΔcH⦵298)	-875.50—874.82 kJ mol−1
Parmakolohiya
Kodigong ATC	G01AD02 (WHO) S02AA10
Mga panganib
Pagtatatak sa GHS:
Mga piktograma
Salitang panenyas	Panganib
Mga pahayag pampeligro	H226, H314
Mga pahayag ng pag-iingat	P280, P305+P351+P338, P310
NFPA 704 (diyamanteng sunog)	3 2 0
Punto ng inplamabilidad	40 °C (104 °F; 313 K)
Temperaturang awtoignisyon	427 °C (801 °F; 700 K)
Mga hangganan ng pagsabog	4–16%
Nakakamatay na dosis o konsentrasyon (LD, LC):
LD50 (dosis na panggitna)	3.31 g kg−1, oral (rat)
LC50 (konsentrasyong panggitna)	5620 ppm (mouse, 1 hr) 16000 ppm (rat, 4 hr)[8]
NIOSH (Mga hangganan ng paghahayag sa kalusugan sa Estados Unidos):
PEL (Pinahihintulutan)	TWA 10 ppm (25 mg/m3)[7]
REL (Nirerekomenda)	TWA 10 ppm (25 mg/m3) ST 15 ppm (37 mg/m3)[7]
IDLH (Agarang panganib)	50 ppm[7]
Mga kompuwestong kaugnay
Kaugnay na carboxylic acids	Formic acid Propionic acid
Mga kaugnay na kompuwesto	Acetaldehyde Acetamide Acetic anhydride Acetonitrile Acetyl chloride Ethanol Ethyl acetate Potassium acetate Sodium acetate Thioacetic acid
Maliban kung saan nabanggit, binigay ang datos para sa mga materyales sa kanilang estadong pamantayan (sa 25 °C [77 °F], 100 kPa). N patunayan (ano ang YN ?) Mga sanggunian ng Infobox

Ang asidong asetiko o asidong etanoiko (Kastila: ácido acético, ácido etanoico, Aleman: Essigsäure, Ingles: acetic acid, ethanoic acid) ay isang mahalagang sangkap ng suka. Ang asidong asetiko na nasa suka ay isang malabnaw at tila hindi purong solusyon o timplada na may kahalong tubig. Ang asidong ito ay nabubuo mula sa alkohol sa pamamagitan ng gawain ng partikular na bakterya. Ang prosesong ito ay nakikilala bilang permentasyong asetiko.^[9]

Ang tinatawag na glacial (malamig at nagyelo) na asidong asetiko ay gumaganap bilang "pamaso" (caustic) at maaaring gamitin para sa pagtanggal ng mga kulugo. Inilalapat ito sa kulugo sa pamamagitan ng tubo ng salamin o habang nasa ibabaw ng isang maliit na sipilyo, o kaya sa pamamagitan ng maliit na piraso ng lanang bulak na nakarolyo sa dulo ng isang palito ng posporo. ^[10] Iniingatan na huwag masagi o tumulo sa nakapaligid na balat ang asidong asetiko sapagkat makapagdurulot ito ng iritasyon at hapdi. Upang maiwasan ito, karaniwang nilalagyan ng vaseline ang balat na nakapalibot sa kulugo. Inilalapat ang asidong asetiko araw-araw. Kapag nagkaroon ng pamumula at kirot, dapat na itigil ang paggamit nito hanggang sa mawala ang mga tanda ng iritasyon, bago muling ipagpatuloy ang paggagamot.^[9]

Kapag hindi sinasadyang makainom ang isang tao ng asidong asetiko na glasyal (glacial), ang ginagamit na pangremedyo o antidote na panlaban sa hapding nakasusunog sa bibig, lalamunan, at tiyan ay ang kaagad na pagpapainom ng yeso na hinalo sa tubig. Pagdaka ay susundan ng puti ng itlog, langis ng oliba, o iba pang demulcent ("pampakalma"). Kung minsan, ang asidong asetiko o suka ay iniinom ng mga babaeng nasa kanilang kabataan dahil paniniwalang makakabawas ito ng katabaan. Tumatalab ito kung minsan, subalit kapalit ng pagsasakripisyo ng dihestiyon o panunaw at ng mabuting kalusugan, kung kaya't masasabing mali ang gawaing ito.^[9]

Ang sukang pambanyo ay binubuo ng purong asidong asetiko na hinaluan ng mga pabango. Isa o dalawang mga kutsarita ang hinahalo sa tubig kapag naghuhugas, na nakakapagdulot ng epektong astringent o "nakahihilod" ng ibabaw ng balat. Ang malabnaw na asidong asetiko ay 5 bahagdang solusyon ng matapang na asido. Mainam itong panlunas para sa pagkalason dahil sa malalakas na mga alkali, katulad ng caustic potash o soda, sodang panghugas, o matapang na ammonia. Dalawa o tatlong kutsara na nasa kaunting tubig ang ibinibigay. Idinaragdag ito sa malamig o maligamgam na tubig kapag pinupunasan ng bimpo ang isang pasyente upang makapagdulot ng maginhawang pakiramdam, at makatanggal ng init o pangangati. Para sa ganitong layunin, karaniwang hinahalo ang dalawang kutsarita ng malabnaw na asidong asetiko sa isang pinta (pint) ng tubig. Maaaring ipalit sa malabnaw na asidong asetiko ang suka.^[9]

Ang asidong asetiko ay ginagamit bilang isang solvent o "panunaw" upang mabuo ang aceta o mga suka, katulad ng suka ng mga halamang squill at ng mga cantharide.^[9]