Trolejbus to autobus napędzany energią elektryczną, którą pobiera z sieci trakcyjnej. Zapotrzebowanie na ten środek transportu powiększało się głównie w czasach kryzysowych, tak jak po II Wojnie Światowej czy w połowie lat `70. W dzisiejszych czasach popularność zawdzięczają głównie proekologicznej modzie. Pierwsze trolejbusy na dzisiejszych terenach naszego kraju pojawiły się w 1912 roku we Wrocławiu, będącego wówczas w granicach Niemiec, zaś pierwsze linie w Polsce zaczęły funkcjonować w Poznaniu. Obecnie funkcjonują trzy systemy obsługujące cztery miasta: Gdynię, Sopot, Lublin oraz Tychy.

Trolejbusy kursowały niegdyś również w Dębicy, Gorzowie Wielkopolskim, Legnicy, Olsztynie, Piasecznie, Poznaniu, Słupsku, Wałbrzychu, Warszawie oraz Wrocławiu. Przez ostatnie dziesięciolecia planowano wiele nowych sieci m.in. w Krakowie czy Zakopanem.

Pierwsze wzmianki dotyczące planów budowy sieci trolejbusowej w Grodzie Kraka pojawiły się już w latach `20 XX wieku. Prawdopodobnie w 1921 roku została przedstawiona propozycja utworzenia linii, która prowadziłaby z okolic Poczty Głównej przez ul. Grzegórzecką do Rzeźni Miejskiej oraz do zakładów Zieleniewskiego. Projekt utworzyła spółka Auttram, która chciała powierzyć administrację trolejbusów oraz ich obsługę Krakowskiej Spółce Tramwajowej. Jednak ze względu na kryzys gospodarczy zaniechano dalszych prób uruchomienia tego typu sieci.

Kolejne idee trolejbusowe w Krakowie pojawiły się w latach `50. Związane było to z polityką nastawioną sceptycznie to komunikacji szynowej. W tamtym okresie likwidowano wiele sieci i linii tramwajowych, ponieważ uważano ten środek transportu za przestarzały. Ze względu na zły stan torowisk i duże zaległości w budowie nowych, zaproponowano zastąpienie projektowanych linii autobusowych i tramwajowych trolejbusami. Pierwsze pomysły przedstawiono w październiku 1953 roku, kiedy Miejska Rada Narodowa zleciła opracowanie projektu budowy sieci trolejbusowych. Zakładano, że w przeciągu 3 lat powstanie pierwsza tego typu linia. Miały powstać trasy z Salwatora do Lasku Wolskiego, z Dębnik do Podgórza oraz wzdłuż Alei Trzech Wieszczów. Na planach jednak się skończyło. Miało to związek głównie z brakiem funduszy na budowę czy zakup taboru. Dopiero w kwietniu 1961 roku władze Krakowa oficjalnie przedstawiły swoje stanowisko odnośnie podjętych wcześniej prób budowy określając, że "nierealny jest projekt zastąpienia komunikacji tramwajowej komunikacją trolejbusową". Jednak w przeciągu kolejnych lat powracały pomysły stworzenia od podstaw sieci trolejbusowej. Niejednokrotnie przedstawiano pomysły likwidacji torów tramwajowych w obrębie tzw. I obwodnicy i zastąpienie linii tramwajowych trolejbusowymi.

Konkretniejsze plany pojawiły się w latach `80. Jedna z propozycji została zaproponowana przez Biuro Rozwoju Krakowa w 1982 roku, jako studium poprzedzające właściwe prace nad aktualizacją planu ogólnego miasta pn. "Studium na temat przydatności trolejbusu jako środka uzupełniającego miejską komunikację zbiorową w Krakowie". W tym wielowariantowym studium przedstawiono tereny nadające się pod budowę sieci. Wymieniono głównie północno-wschodnie części śródmieścia oraz tereny o niskiej oraz luźnej zabudowie mieszkaniowej, gdzie trolejbus z powodzeniem mógłby zastąpić linie autobusowe. W dniach 15-16 grudnia 1988 roku w ośrodku MPK w Osieczanach miała miejsce konferencja na temat zastosowania trakcji trolejbusowej w obsłudze komunikacyjnej miast. Pojawiły się wówczas referaty o planach, projektach i rozwojach poszczególnych sieci znajdujących się wtedy w Polsce. Jednym z nich był "Pogląd na temat komunikacji trolejbusowej w układzie transportowym Krakowa w aktualnym planie ogólnym". Przedstawiono w nim charakterystyki ruchowe w mieście. Określono, że przyjęty w jeden z wariantów, który powinien stać się podstawowym środkiem transportu w zachodnich częściach dzielnicy Krowodrza nie spełnia podstawowego kryterium systemu, jakim jest przepustowość układu. Także zdolność przewozowa nie jest wystarczająca dla obsługi niektórych relacji śródmiejskich ze względu niskie parametry techniczne istniejących ulic, gdzie nie ma możliwości zastosowania taboru wysokopojemnego. W planie ogólnym miasta przyjęto, że podstawowym środkiem komunikacji zbiorowej w rozwiązaniu docelowym będzie metro (o projektach budowy metra w Krakowie, wkrótce w osobnym artykule). Tramwaj podzielono na dwa rodzaje - tramwaj konwencjonalny (rozwiązanie miało pozostać środkiem komunikacji zbiorowej dla przemieszczeń o mniejszym natężeniu) i tramwaj szybki (miał realizować przewozy na obszarach pozbawionych metra). Kolej pasażerska poza przewozami dalekiego zasięgu ma obsługiwać również strefę podmiejską a autobus miał uzupełniać obszary pozbawione komunikacji szynowej. W całym tym układzie budowa sieci trolejbusowej byłaby możliwa dopiero po przejęciu znacznej części przewozów przez metro. Trolejbus określano jako środek uzupełniający w obszarach zabytkowych i rekreacyjnych a także w miejscu likwidowanych linii tramwajowych, w następstwie budowy metra. W studium przedstawiono koncepcję sieci składającej się z pięciu tras wybiegających na zewnątrz układu Starego Miasta:

» Linia 1: ulicami Straszewskiego - Podzamcze - Stradomską - Krakowską - Cekiery (ob. Legionów Piłsudskiego) przez Rynek Podgórski do przystanku kolejowego Kraków Krzemionki.

» Linia 2: ulicami Zwierzyniecką - Kościuszki - Księcia Józefa do Przegorzał.

» Linia 3: ulicami Karmelicką - Rajską - Czarnowiejską - Nawojki - Koniewa (ob. Armii Krajowej) - projektowaną trasą do ulicy Podłużnej - Podłużną - Olszanicką do Portu Lotniczego.

» Linia 3a: odgałęzienie od linii 3 od ulicy Olszanickiej ulicą 28 Lipca 1943 do ZOO.

» Linia 4: przez Plac Matejki ulicami św. Filipa - Długą - Prądnicką - Wrocławską do przystanku kolejowego Kraków Łobzów.

» Linia 5: ulicami Basztową - Lubicz - Marchlewskiego (ob. Beliny-Prażmowskiego) - Brodowicza - Olszyny - Pilotów - Spadochroniarzy do projektowanej stacji metra w rejonie osiedla Ugorek.

Wprowadzenie sieci trolejbusowych byłoby uzasadnione, gdy do czasu budowy metra nie będzie dostępny nowy środek o napędzie elektrycznym, tzw. elektrobus, czy też autobus zasilany gazem ziemnym, który również określono jako alternatywę. Głównym wnioskiem referatu jest fakt, że wprowadzenie tego uzupełniającego środka transportu byłoby możliwe po uruchomieniu linii metra, ale nie jest to przewidziane w najbliższym czasie. Jak widać od tamtego czasu minęło już parędziesiąt lat. Nie ma zarówno konkretnych planów budowy metra a tym bardziej linii trolejbusowych. Obecnie główny nacisk kładzie się na rozwój tras szybkiego tramwaju.

Jedną z ciekawszych propozycji budowy sieci trolejbusowej w Krakowie, była zaproponowana w 1988 roku przez dyrektora generalnego KRP "Igloopol" Edwarda Brzostowskiego. Kombinat już wówczas był właścicielem jedynej w Polsce, zakładowej sieci trolejbusowej, w dodatku łączącej wieś z miastem. Decyzja o budowie została poprzedzona opracowaniem „Założeń organizacyjno – eksploatacyjnych do projektowania trakcji trolejbusowej dla miasta Dębica” - ZUT NOT w Tarnowie oraz „Analizy techniczno – ekonomicznej komunikacji miejskiej w Dębicy” - ZUT NOT w Słupsku. Zrealizowano sieć trakcyjną w obrębie zabudowań "Igloopol-u", łącząc dworzec PKP i osiedle mieszkaniowe w Dębicy z zakładami znajdującymi się w Dębicy oraz w Straszęcinie. Na potrzeby obsługi zakupiono trolejbusy typu KPNA/Jelcz PR110E z serii prototypowej.

Wówczas Kombinat posiadał na terenie Krakowa chłodnie (od 1977r.) i Zakłady Mięsne (od 1987r.) a także budował nowe hale i chłodnie w Bieżanowie. Budowa wielkiego kompleksu chłodniczo-przetwórczego o powierzchni składowej 60 tys. m3, obliczonego na produkcję ok. 20 tys. ton mrożonek rocznie i około tysiąc pracowników, ruszyła w 1987 r. Otwarcie obiektu miało nastąpić ok. 1990 roku.
Pod Zakłady Rolno-Przemysłowe "Igloopol" w Krakowie należały:
Chłodnie (ul. Pana Tadeusza, ul. Dekerta, Kraków-Bieżanów /w budowie/), Zakłady Mięsne Kraków, Zakład Transportu Kraków, Zakład Budowlany Kraków, Zakład Metalowy Skawina, Zakład Nowa Huta, Cegielnia Proszowice, Zakłady Rolne (Bieńkowice, Wola Batorska) oraz Ferma Dziewin.
W tym czasie pojawiła się propozycja budowy linii trolejbusowych w celu skomunikowania miasta, osiedli mieszkaniowych oraz zakładów Kombinatu Rolno-Przemysłowego na Bieżanowie oraz Rybitwach. W jednym z wydań miesięcznika "Igloopol" z 1988 roku, możemy przeczytać:

"W Krakowie powstaje kompleks produkcyjno-chłodniczy Igloopolu. Dla usprawnienia komunikacji między Bieżanowem i Rybitwą a centrum miasta dyrektor generalny KRP Igloopol Edward Brzostowski zaoferował władzom miasta 2 miliardy złotych na budowę linii trolejbusowej. Wiceprezydent Krakowa Marian Kulig zapowiedział rozpoczęcie już dziś prac projektowych nad linią trolejbusową. A zatem już niedługo Kraków zyska ekologiczny środek komunikacji a Igloopol drugą po Dębicy linię trolejbusową."

Krakowska sieć obejmowałaby zapewne okolice ulic Dekerta, Pana Tadeusza czy Półłanki, gdzie znajdowały się obiekty należące do Kombinatu. Poza artykułem i zapowiedziami, na planach się skończyło. Nigdy nie powstał żaden projekt budowy tego typu połączeń.
Trolejbusy w Dębicy kursowały od 12 listopada 1988 do października 1990, gdy KRP "Igloopol" upadł. Sieć mogłaby nadal istnieć, gdyby podjęto prace nad II etapem budowy, który zakładał rozbudowę sieci w Dębicy oraz do miejscowości Zawada i Latoszyn. Jednak 25 sierpnia 1988 roku Miejska Rada Narodowa w Dębicy nie wyraziła zgody na rozbudowę sieci w centrum miasta. Gdyby podobna sieć powstała w Krakowie mógłby ją spotkać podobny los, chyba że włączona zostałaby w struktury MPK. Przedsięwzięcie takie miałoby większe powodzenie w stolicy ówczesnego województwa krakowskiego niż w Dębicy.

Gdyby zrealizowano jeden z przytoczonych powyżej planów, kto wie czy na ulicach naszego miasta nie jeździłyby dziś trolejbusy marki Ikarus, Jelcz, Solaris czy ZIU. Poniżej przedstawiamy autorskie fotomontaże, jak mogłyby wyglądać trolejbusy w Krakowie.

Opracowanie: Michał Smajdor

Źródła:
» Notatki i obserwacje własne,
» Zastosowanie trakcji trolejbusowej w obsłudze komunikacyjnej miast, Referaty konferencji naukowo-technicznej, Kraków-Osieczany 15-16 grudnia 1988,
» Miesięcznik Kombinatu Rolno-Przemysłowego w Dębicy, "Igloopol" - grudzień/1988,
» Komunikacja Autobusowa w Krakowie 1927-2007, praca zbiorowa pod redakcją Jacka Kołodzieja, Kraków 2007,
» Krakowskie Tramwaje, Jacek Kołodziej, Rybnik 2010,
» Trolejbusy w Polsce, Jacek Pudło, Łódź 2011