Beschreibung ausdrucken Permalink: https://manuscripta.at/?ID=31070
Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (ULBT), Cod. 1032
ASTRONOMISCHE SAMMELHANDSCHRIFT
Papier   I, 41, I* Bl.    300 × 210   Schnals, 15. Jh. (u. a. 1465, 1470 und 1472)   
Provenienz/Letztbesitzer: Schnals, Kartause
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der Handschriften der Universitäts- und Landesbibliothek Tirol in Innsbruck. Diese Daten, insbesondere die Bibliographie, werden in manuscripta.at laufend korrigiert und ergänzt. Addenda und Corrigenda zum gedruckten Register finden Sie hier.

 Volldigitalisat



 Wasserzeichen:  Metadaten  |  Vorschau Bilder  |  Einzelbilder: fol. 30, 31, 41.
Wissenschaftliche Beschreibung: Kat. Innsbruck 10, 209-213 (online).
Papier fleckig, an den Rändern tw. eingerissen. Drehscheiben und ggf. Zeiger aus Pergament. Wasserzeichenbefund: um 1472 (verwandte Wasserzeichen: Innsbruck, ULBT, Cod. 28, Nachsatzbl.; Cod. 61, T. II [Schnals]; Cod. 765 [Tirol]; Brixen, Priesterseminarbibl., Cod. A2; Neustift, Stiftsbibl., Cod. 204; Wien, ÖNB, Cod. 5296 [Wien]). Lagen: 1I (Vorsatzblatt 19. Jh.) + (VI–3+1)10 + (V–1+2)21 + (V–1+1)31 + (IV–2)37 + 441 + I* (Nachsatzblatt, 19. Jh.). Letzte drei Blätter der ersten Lage (Gegenbl. zu Bl. 1–3) herausgeschnitten (ohne Textverlust), Bl. 10 Einzelblatt, an Gegenfalz von Bl. 1 angeklebt, Bl. 11 eingehängtes Einzelblatt, Gegenblatt zu Bl. 20 herausgeschnitten (mit Textverlust), Bl. 21 Einzelblatt, an Gegenfalz zu Bl. 11 angeklebt. Gegenblatt zu Bl. 25 herausgeschnitten, Bl. 28 Einzelblatt, am Gegenfalz zu Bl. 25 angeklebt. Gegenblatt zu Bl. 33 und 35 herausgeschnitten (mit Textverlust). Bl. 38–41 eingeklebte Einzelblätter. In den Lagenmitten meist Pergamentfälze. Bl. 1 oranges Papiersignakel.
Schrift:
Schriftraum: 220 × 150    Zeilenzahl: 52-53   
Schriftart: Bastarda – Marginalien – Glossen
Von Bleistiftlinien (Tabellen von Tintenlinien) gerahmt. Zirkelstiche. Vermutlich gleicher Schreiber wie bei Cod. 147 und Cod. 197 (Schnals 1461). Vereinzelt Ergänzungen am Rand von derselben, tw. von anderer zeitgenössischer Hand.
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Federzeichnung(en)   
Rote Überschriften, Auszeichnungsstriche und Paragraphenzeichen. Zwei- bis sechszeilige rote und schwarze Initialen. Zahlreiche geometrische Skizzen, Drehscheiben und Tabellen.

Einband: Innsbruck     1885     Neuzeitlicher Gebrauchseinband     
Werkstatt: Glätzle
Bunt marmoriertes Papier über Pappe. Ecken und Rücken mit weißem Leder verstärkt. Am Rücken unten ovales Signaturenschild der ULBT 1032. VDS und HDS bräunlich geflecktes Papier, am VDS Signatur der ULBT N° 46321. Vor- und Nachsatzblatt bestehend aus zwei aufeinandergeklebten Blättern, spiegelseitig gleiches Papier wie VDS und HDS, jeweils leer. Bl. Iv Signatur der ULBT 1032, Bl. I*r Buchbinderstempel Ed. Glätzle, Innsbruck.


Vermerke im Inkunabel-Katalog der ULBT: Ursprünglich aus der Kartause Schnals, zusammengebunden mit einer Inkunabel des Johannes Regiomontanus: Kalendarium (Schnals E 232, ULBT Sign. 154 B 2, HC 13776). Am 24.2.1885 wurde die Hs. abgetrennt und mit einer eigenen Signatur versehen. Am Rücken, VDS, Bl. Iv Signaturen der ULBT (s. bei E).
Vorbesitzer: Schnals, Kartause Allerengelberg
Rita Maria Neyer

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Innsbruck 10", "Zinner"
alle Initien
(1r-8v) Kalendar des Kartäuserordens (Zinner Nr. 5436a).
(7r) Erklärungen zum Kalendar.
   1
7r Sciendum quod praecedens kalendarium continet duos cyclos pro inveniendo tempus coniunctionis et oppositionis solis et lunae ... — ... eadem die post nundine ab hora prima similiter inclusive computando illa hora et minuto quam numerus ut praefertur designat.
(7v) Zwei Drehscheiben mit Tierkreiszeichen. Erklärungen.
   2
7v Si per praesentem rotulam signorum scire volueris in quo signo et gradum eiusdem signi sit luna quacumque die vel hora ... — ... in eodem signo infra tot gradus que ex tali additione resultant etc.
7v Si per praesentem tabulam seu rotulam scire volueris in quo signo sit luna quacumque die tunc scias primo quis sit aureus numerus eodem anno ... — ... et tabula signorum magistri Iohannis de Gmunden et ideo que illic diffuse scripta sunt hic compendiose invenies collecta.
(8r) De lunae cursu.
   2
8r Nota quod motus lunae diurnus est 13 graduum 10 minutorum 34 2a 58 3a ... — ... ipse est numerus graduum eodem die in signo in quo tunc fuerit luna.
8r Nota quod luna est velocissimi cursus seu motus quia in 28 diebus circuit zodiacum. Non tamen quod velocior sit aliis planetis ... — ... quia non debet computari in signo ac gradu qui praecise ceciderit, sed semper in sequenti. Hoc modo signa figuram. Darunter Signa 7/12 und Gradus 27/7.
(8v) De littera dominicali et numero aureo. Mit Kreisdiagramm und beweglicher Drehscheibe, links daneben Tabelle zur Berechnung der Goldenen Zahl ab dem Jahr 1463 bis 1634.
   1
8v Ad habendum litteram dominicalem et aureum numerum cum clavibus festorum. Nota quod circulus exterior continet cyclum solarem sequens post eum litteram dominicalem cum bisexto ... — ... In Iano prima supremaque Marcae secunda Aprilis terna g. monstrat et ultima clavis est ergo littera g. locus cuiuslibet clavis.
(10r) Tabelle der guten und schlechten tage innerhalb der Tierkreiszeichen.
(10v) De quadrante (mit Skizze) (Zinner Nr. 8888a).
   1
10v Si componere vis infra signatum quadrantem accipe materiam aliquam ligneam vel aeneam etc. planam et latam ... — ... in cuius medio sit filum cum plumbo (gestrichen: et perpendi) et margarita et tunc completum est opus etc.
(11r-16v) Iohannes (Krafft) de Gmunden De compositione et usu astrolabii (Ed.: A. Hadravová, P. Hadrava [Hrsg.], Křišt’an z Prachatic: Stavba a užití astrolábu. Prag 2001, 332–350. – Thorndike–Kibre 1294. Zinner Nr. 3593a).
   1
11r Tit.:Incipit tractatus de compositione et utilitatibus astrolabii prologus.
Quoniam practica astronomiae absque instrumentis complete haberi non potest necessarium fuit sapientibus instrumenta componere ... — ... que dicta sunt vide figuras descriptas. Et haec de compositione astrolabii dicta sufficiant etc.
(17r-23r) Iohannes (Krafft) de Gmunden De practica et utilitatibus astrolabii (Ed.: A. Hadravová, P. Hadrava (Hrsg.), Křišt’an z Prachatic: Stavba a užití astrolábu. Prag 2001, 350–373. – Thorndike–Kibre 47).
   1
17r Tit.:Incipit tractatus de practica et utilitatibus astrolabii. Primo incipit prologus.
Ad intelligendum canones utilitatis astrolabii declarantes praemittendae sunt descriptiones terminorum seu nominum instrumentorum ... — ... ab alia in plano invenies secundum doctrinam datam in notabili 48vi canonis. Pro exemplo respice figuram etc.
(23v-24v) Profatius IudaeusCompositio novi quadrantis (Zinner Nr. 6819a. Thorndike–Kibre 241).
   1
23v Compositurus novum quadrantem. Accipe tabulam planam et similem quartae partis circuli factam ... — ... gradum sagittarii et super 30um eius minutum et trahe lineam per illos tres circulos et habes initium (gestrichen: Sep) Decembris.
(25r-26v) Iohannes Eligerus de GondersleuenDe utilitate quadrantis (Thorndike–Kibre 1672).
   1
25r Utilitates novi quadrantis breviter colligere utile mihi visum est. Primo quia in canonibus super ea compositis ... — ... divide per numerum punctorum umbrae rectae quos accepisti et numerus quotiens
ostendit tibi putei profunditatem etc.
(27r-v) Instrumentum universale ad inveniendum horas (Exzerpt) (Zinner Nr. 7728a. Thorndike–Kibre 753 und 1105).
   1
27r Instrumentum universale ad inveniendum horas in quocumque climate fueris fabricare. Primo in materia aut metalli aut ligni solidi ... — ... officio quadrantis quantus sit arcus y c tanta est enim latitudo regionis
in qua fueris.
(28r-v) Iohannes Simon de ZelandiaSpeculum planetarum, Exzerpt (Zinner Nr. 9630a. Thorndike–Kibre 753).
   1
28v Instrumentum in quo velut in speculo omnium planetarum capitis et caudae draconis vera loca in nona sphaera clarissime intuentur ... — ... Sic completur compositio speculi planetarum ad laudem Dei. Amen.
(28v-29r) Utilitates speculi planetarum (Zinner Nr. 3077a).
   1
28v Ut autem per hoc speculum quis de luce possit operari requiruntur medii motus omnium planetarum ... — ... Inde patet ipsum in passione perpetua hic non permanere. De ipso laudetur veritas aeterna per infinita saecula saeculorum. Amen.
(29r-30r) Alius tractatulus de compositione speculi planetarum.
   1
29r Planetarum speculum taliter perficies. In lamina rotunda competentis quantis super centro circulum ... — ... Tertia fuit regula lunae et Mercurii qui tamen in operationibus ad lunam et
Mercurium est necessaria habens prope partes 54 etc.
(30r-v) Utilitates speculi planetarum.
   1
30r Perfecto instrumento verum locum solis extrahe. Habitis tamen eius motum cum argumento mediis ... — ... Quando quilibet planeta perfecerit cursum suum in annis et perfecerit annos suos redit ad primum annum etc.
(31v-32v) Modus fabricandi aequatorium (Zinner Nr.3053a. Thorndike–Kibre 352).
   1
31v Cum visum tibi fuerit formare aequatorium notabile quod ad eius practicam duo requiruntur leves tabulae ... — ... percentorum corporis lunae usque ad orbem signorum et vero illa linea ceciderit ibi est verus locus lunae etc.
(33v-37v) De aspectibus planetarum (Zinner Nr. 8441a).
(33v) De aspectibus planetarum: Tertius aspectus (Thorndike–Kibre 1589).
   2
33v De aspectibus planetarum nota quod trinus est bonus quartus non nisi in casu sextilis bonus oppositus malus ... — ... plus fiunt in istis gradibus cum aspectu usquequo fiunt gradu.
33v Est li. ar. scorp. thau. gemi. sa. can. ca. le. a. pisc. vir. (Walther Nr. 5717a)
(34r) De aspectibus planetarum: Quartus aspectus.
   1
34r Saturnus stat in uno signo tribus annis et currit per omnia signa in annis triginta domus eius sunt capricornus et aquarius ... — ... Scito quod planeta cum iungitur luna quod futurum est proventum rei. Quae si iungitur fortunae significat proventum bonum. Si iungitur malo, significat malum.
(34v-37v) De aspectibus planetarum: Sextilis aspectus (vgl. Thorndike–Kibre 332).
   1
34v Cum autem proiectiones radiorum alicuius planetae sextilis scilicet aspectus vel quarti vel terni scire desideras ... — ... ibi erit proiectio radiorum sextilis aspectus planetae. Eodem modo scit de aliis aspectibus scilicet terno et 4to.
(35r-v) Beschreibung der Tierkreiszeichen (unvollständig).
   1
35r ] Leo est signum orientale primae triplicitis calidum et siccum igneum colericum amicum naturae ... — ... album facit hominem magni animi oculis rotundis.
(36r-37v) Verschiedene astronomische Tabellen und Notizen.
   4
36r Nota quod a primis horis dierum in quibus dominatur unus planetarum sumunt dies nomina ut dies dominicus dicitur dies Solis quia in mundi constitutione sol in prima hora diei
37r Flant Subsolanus Vulturnus Eurus ab ortu atque die medio Notus Africus Auster Circinus occasum Zephyrus Favonius conflant sed veniunt Aquilo Boreas Chorus ab antro
37r Item venti orientales sunt calidi et sicci et comparantur igni
37v Nota quod argumentum solis est distantia ipsius ab auge sui deferentis. Nota verus motus solis et cuiuslibet planetae est punctus in caelo ubi terminatur linea recta egressa a centro terrae transiens per centrum corporis ipsius planetae
(38r-39v) De septem planetis.
   1
38r Cum secundum omnium antiquorum philosophorum atque sapientum sententiam certissimam Deus gloriosus vacuum nihil fecit ... — ... Suos iubet esse marinarios naucleros seu bestias aliis locantes et per diversas [
(40r) Kreisdiagramm.
(41r) Kreisdiagramm mit Himmelsrichtungen und Symbolen des Zodiakus.
(41v) Skizzen mehrerer Kreise.